قصه‌گویی و تربیت دینی در نوجوانان و کودکان

سید محمد قلمکاریان

زهرا سروش

دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشگاه پیام نور نطنز، نظنز، ایران.

zahra@sorush1364@gmail.com

                                                          

چکیده                                                                                                                                                

این پژوهش با هدف بررسی اثر بخشی قصه‌گویی و تربیت دینی در کودکان و نوجوانان انجام شده است. در این پژوهش از روش اسنادی- کتابخانه‌ای استفاده شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که تربیت دینی فرزند یک ضرورت است کسانی که تربیت کودکان و نوجوانان خود را از وظایف خویش به حساب نمی آورند و بیشتربه امور روزمره‌ی خود می‌پردازند، باید منتظر پیامدهای این بی‌توجهی‌ها باشند. عمق بخشیدن به آموزه های دینی درکودکان و نوجوانان، آنان را از آسیب‌های اخلاقی و اجتماعی مصون می دارد؛ چرا که بسیاری ازشرارت های افراد ناشی از نداشتن تربیت دینی و اخلاقی است و درونی شدن ارزش‌های دینی باعث می‌شود آنان دربرابر این انحرافات مقاومت بیشتری داشته باشند. داشتن بصیرت و آگاهی نسبت به انجام یک کار، دوام و قوام آن عمل را بیشترخواهد کرد بنابراین روش بصیرت بخشی،روش مؤثری برای نهادینه کردن ارزش‌ها در کودکان و نوجوانان محسوب می شود. با روش قصه‌گویی نیز می‌توانیم دراعماق روح کودک نفوذ کنیم و با بیان قصه‌های آموزنده و جذاب کودکان را با شخصیت های قصه همانند سازیم.

کلید واژگان: قصه‌گویی، تربیت دینی، کودکان و نوجوانان، آموزه‌های مسائل دینی.

1. مقدمه

در قصه به سرگذشت فرد یا گروهی پرداخته می‌شود که شنیدن آن برای شنونده جذاب است. شنیدن قصه یکی از کارهای موردعلاقه این دوره از رشد به شمار می‌رود. آن‌ها با هیجان زیاد به داستان گوش می‌دهند. قصه نه‌تنها پیام‌های مفیدی برای کودک دارد بلکه اگر به‌گونه‌ای جذاب و مناسب گفته شود کودکان و نوجوانان می‌کوشند خود را با شخصیت‌های آن قصه همانندسازی کنند. والدین و مربیان می‌توانند بابیان داستان‌های مذهبی و دینی زمینه رشد شناختی کودک را فراهم سازند. یکی از راه‌های استفاده از این سبک تربیتی استفاده از کتاب‌های داستان است. کودکان با خواندن کتاب‌های داستانی در این زمینه به اهداف موردنظر دست می‌یابند. والدین و مربیان باید پس از بیان قصه‌های آموزنده به نتیجه موردنظر خود برسند. در این زمینه می‌توانند از کودک نتیجه داستان را بپرسند. با تکرار این روش کودک می‌کوشد از شخصیت‌های مثبت داستان تقلید و خود را به آن‌ها نزدیک کند  (هیس، 2012).

یکی از دلایل مهم آسیب‌های فردی و اجتماعی که در آینده در افراد به وجود می‌آید بی‌توجهی و غلفت در تربیت دینی در دوره‌ی کودکی و نوجوانی است. با این استدلال که حضرت علی علیه السلام درباره‌ی تربیت پذیر بودن کودک و نوجوان به امام حسن علیه السلام می فرماید: «إنّما قلب الحدث کالارض الخالیه ما ألقی فیها من شیئ قبلته»؛ (نهج البلاغه، نامه ۳۱) قلب نونهال مانند زمین خالی است که هرتخمی درآن افشانده شود، می‌پذیرد.

بنابراین «… کودک درخطراخلاقی را باید در ردیف انحرافات جوانی قرارداد، زیرا اگر از آن جلوگیری نشود سقوط درتبهکاری او فراهم می‌شود» (ژان پیاژه، ۱۳۶۹، ص ۱۱۹). پیامبراکرم (ص) وقتی به بعضی از کودکان نظر افکند فرمود: وای به فرزندان آخرالزمان، از روش ناپسند پدرانشان. عرض شد یا رسول الله از پدران مشرک؟ فرمود نه از پدران مسلمان که به فرزندان خود هیچ یک از فرایض دینی را نمی آموزند و به ناچیزی از امورمادی درباره ی آنان قانع هستند؛ من از این مردم بری و بیزارم و آنان نیزازمن بیزار (ارگانی‌بهبهایی جابری، 1382). تربیت دینی فرزند یک ضرورت است،کسانی که تربیت کودکان و نوجوانان خود را از وظایف خویش به حساب نمی آورند و بیشتر به امور روزمره ی خود می‌پردازند، منتظر پیامدهای این بی‌توجهی‌ها باشند. (مظلومی، 1379). حضرت علی علیه السلام دراین باره می‌فرماید:

و لاتکونوا کجفاه الجاهلیه لا فی الدین یتفقهون و لا عن الله یعقولن کقیض بیض فی اداح یکون کسرها وزرا و یخرج حضانها شرا»؛ (نهج البلاغه،خطبه ۱۶۶) مانند ستم‌پیشگان دوران جاهلیت نباشید که نه در پی آگاهی دینی بودند و نه در شناسایی خدا اندیشه می‌کردند، مثل تخم افعی در لانه پرندگان که شکستن آن گناه است، زیرا گمان می‌رود تخم پرنده باشد، اما جوجه آن شر و زیانبار است. یعنی ظاهر شما به حکم محیط اسلامی ایمان است، ولی در باطن صفات جاهلیت را دارید (انصاری، 1383).  

روش مشاهده مستقیم دیدن بعضی رویدادها که به آموزه‌های دینی مربوط می‌شود در یادگیری کودکان و نوجوان تأثیر فراوانی دارد. آن‌ها با دیدن آن رویدادها بعضی از مسائل انتزاعی را بهتر درک می‌کنند و در موقعیت‌های مشابه آن را به کار می‌گیرند. (پیکهارت، 1383). در قرآن مجید استفاده از این روش یکی از راه‌های دست‌یابی به جهان‌بینی دینی، معرفی ‌شده است. برای نمونه خداوند در آیه‌ای همگان را به مشاهده آثار رحمت الهی مانند: «پدید آمدن باران و رویش گیاه در زمین پس از خشکی آن فرامی‌خواند» و در آیه‌های گوناگون انسان را به سیر و سفر و دیدن آثار به‌جامانده از قبیله‌های پیشین تشویق می‌کند (مظاهری، 1378). مشاهده این مسائل به سبب ملموس بودن و خارج شدن از محدوده انتزاعی نتیجه‌گیری را آسان‌تر می‌سازد. والدین و مربیان می‌توانند با تشکیل گروه‌های کوچک و بزرگ برای اردوهای گوناگون به تبیین مسائل مرتبط با رشد هویت دینی کودکان بپردازند (برینگل، 1386).

امام صادق علیه‌السلام درباره‌ی ضرورت و اهمیت تربیت دینی کودکان و نوجوانان می‌فرماید: «بادروا أولادکم بالحدیث قبل أن یسبقکم إلیهم المرجئه»؛ (کلینی، ج ۶) به این معنا که «هرچه زودتر معارف اسلامی را به فرزندان خود بیاموزید پیش از آنکه منافقان با آموزش‌های انحرافی بر شما سبقت گیرند». تربیت دینی فرزند یک ضرورت است کسانی که تربیت کودکان و نوجوانان خود را از وظایف خویش به حساب نمی‌آورند و بیشتر به امور روزمره‌ی خود می‌پردازند، باید منتظر پیامدهای این بی‌توجهی‌ها باشند. عمق بخشیدن به آموزه‌های دینی درکودکان و نوجوانان، آنان را از آسیب‌های اخلاقی و اجتماعی مصون می‌دارد؛ چرا که بسیاری از شرارت‌های افراد ناشی از نداشتن تربیت دینی و اخلاقی است و درونی شدن ارزش‌های دینی باعث می‌شود آنان در برابر این انحرافات مقاومت بیشتری داشته باشند (حرعاملی،  1385). والدین و مربیان اگر بخواهند کودکان را با معارف دینی آشنا کنند و این امر را در آنان نهادینه سازند، باید از سنین کودکی و نوجوانی شروع کنند، در نظام تربیتی اسلامی آغاز تعلیم و تربیت با استفاده از روش‌شناسی و بررسی شیوه‌های صحیح تربیتی جایگاه ویژه‌ای دارد (نیک‌خو، 1378). نظریه‌های تربیتی در مورد کودکان و نوجوانان باید در قالب شیوه‌های صحیح و درست به اجرا درآید. روش های الگوآفرینی، محبت؛ تشویق، بصیرت‌بخشی و روش قصه‌گویی مؤثرترین روش‌های قرآنی هستند که والدین و مربیان را در درونی کردن آموزه‌های دینی در کودکان و نوجوانان یاری می‌دهند (حرانی، 1384). 

2. پیشینه‌ی پژوهش

جدول 1- پیشینه‌ی داخلی و خارجی پژوهش

 

 

 

به طور کلی در پژوهش‌های پیشین بیان شده است که قصه وسیله‌ای برای رفع نیازهای روانی کودکان و نوجوانان و حتی بزرگسالان بوده است. بنابراین در تعلیم و تربیت به طور اعم، و تربیت مذهبی به طور اخص به‌ویژه در دوران کودکی و نوجوانی، توجه به نقش خوشایندی احساس نسبت به امور مورد نظر، بسیار مهم و تعیین کننده است. قصه‌گویی در خانه، یکی از جهانی‌ترین تجربه‌های انسانی است. آموزش مفاهیم اخلاق در خانواده به شیوه‌ی قصه‌گویی براساس قصه‌های دینی و قرآنی در گروه آزمایش به افزایش هوش اخلاقی و هوش هیجانی منجر شده است. قصه‌های دینی برای قصه گویی نیازمند بازنویسی به شیوه ای خاص هستند. در این پژوهش نیز مانند پژوهش‌های پیشین به قصه‌گویی و قصه‌گویی دینی پرداخته شده است. اما تفاوت این پژوهش با پژوهش‌های پیشین در این است که در این پژوهش به قصه‌گویی و تربیت دینی کودکان و نوجوانان پرداخته شده است. در پژوهش‌های پیشین بیشتر از روش تجزیه و تحلیل استفاده شده است اما در این پژوهش از روش اسنادی – کتابخانه‌ای استفاده شده است.

 

3. مبانی نظری

1-3. آموزه‌های مسائل دینی

با آموزش مسائل نظری و عملی دینی به کودکان و نوجوانان، هدف خاصی در ذهن آن‌ها ترسیم می‌شود. آنان با فراگرفتن آموزه‌های دینی، به‌سوی هدف موردنظر گام بر می‌دارند، ولی نمی‌توانند به تصور درستی از شخصیت آرمانی‌شان دست یابند، برای جبران این کاستی می‌توان الگوهای مناسب را در برابر دیدگان آنان ترسیم کرد. با کمک روش الگویی، آموزه‌های دینی و چگونگی عمل به آن‌ها را به‌صورت ملموس‌تری فرامی‌گیرند. والدین و مربیان باید پیش از اینکه کودک الگوی نامناسبی را برگزیند الگوهای مناسب را فراروی کودکان و نوجوانان قرار دهند. کودکان باید از الگوهایی تقلید کنند که از یکسو برای آن‌ها جذابیت کافی داشته باشند و از سوی دیگر آنان را در مسیر رسیدن به پروردگار و هویت دینی یاری کنند  (حسینی، 1387).  

متولیان تربیتی می‌توانند با استفاده از روش پرسش و پاسخ کودک و نوجوان را به تفکر درباره مسائل دینی تشویق کنند. با طرح پرسش دینی ذهن آن‌ها برای یافتن پاسخ مناسب به جمع‌آوری و پردازش اطلاعات و انتخاب بهترین آن‌ها می‌پردازد و کم‌کم باهم اندیشی میان مربیان و والدین به همراه آن‌ها مسائل جدیدی به دست می‌آید. این روش به سبب اینکه ذهن آن‌ها را فعال می‌کند تعامل کودک و نوجوان را در پی دارد. در میان احادیث هم گفت‌وگوهایی به چشم می‌خورد که به‌صورت پرسش و پاسخ میان معصومین (علیهم السلام) و دیگران صورت گرفته است. در مرحله جدید می‌توان به شبهه‌ها و پرسش‌هایی که در ذهن کودک و نوجوان شکل می‌گیرد؛ توجه و پاسخ‌های مناسبی را با توجه به سطح شناختی‌اش ارائه کرد (حسینی‌زاده، 1386).

بنابراین اگر نسل نوجوان و جوان، به درک درستی از هویت دینی خود برسد، قدرت تحلیل و تفسیر رویدادهای فرهنگی و در نتیجه، توان مقابله با تهاجمات فرهنگی را پیدا خواهند کرد و به افرادی توانمند و نفوذناپذیر تبدیل می‌شوند. از همین‌جا، ضرورت تلاش برای شناساندن هویت دینی به نوجوانان و جوانان آشکار می‌گردد.  در این میان، متولیان تربیتی؛ یعنی پدر و مادر، مربیان، رسانه‌ها و ... وظیفه خطیری بر عهده ‌دارند (داوودی، 1385).

 

2-3. اهمیت قصه در قرآن

قصه در قرآن کریم، بازگو کردن سرگذشتی است که از واقعیات عینی حیات بشرحکایت دارد، تا برای آیندگان عبرتی باشد. قرآن خودش را به عنوان یک منبع داستان معرفی می‌نماید و می‌گوید: «ما اخبار پیامبران را به صورت قصه برای تو بیان می‌کنیم تا به قلب تو آرامش دهیم و به همین وسیله حق آشکار می‌گردد و برای مؤمنین موعظه و تذکرخواهد بود» (داوودی، 1386).

آنچه از آیات قرآن به دست می‌آید نشان می‌دهد که اهداف قصه‌های قرآن در محورهای زیر خلاصه می‌شود:
1. تربیت و آموزش از طریق آموزش القاء غیرمستقیم؛

2. عبرت و تفکر؛  

3. بیان حقایق و احیای تفکر دینی صحیح بر مبنای زدودن خرافات؛  

4. شاهد صدق نبوت و زمینه برای گسترش دعوت؛

آرامش خاطر پیامبر و امید آفرینی در دل‌های مؤمنین با نوید موفقیت (معرفت، ۱۳۷۹)
چگونه قصه و داستان بر انسان تأثیر می‌گذارد؟ در تعلیم و تربیت قصه‌گویی روشی است که به وسیله آن به طور غیرمستقیم در اعماق روح کودک و نوجوان تأثیر می‌گذارد. داستان‌نویس و قصه‌گو، ضمن بیان وقایع مهم اقوام، ملل و شخصیت‌های مهم تاریخ، روح خواننده و شنونده را به همراه خویش تا عمق تاریخ می‌برد و الگوهایی را برایش مجسم می‌سازد تا از گفتار و رفتارشان سرمشق بگیرند و پیروی کنند. تأثیرات قصه و داستان غیرمستقیم و نامرئی است. به طورغیرمستقیم راه را نشان می‌دهد و هدایت می‌کند، عبرت می‌دهد، موعظه می‌کند، تشویق می‌نماید، می‌ترساند، امیدوار می‌کند، همه‌ی اینها به طور غیرمستقیم القا می‌شود و به همین جهت پایدارخواهد بود  (امینی، ۱۳۷۹، ج ۲، ۱۰۹) در واقع شنیدن قصه یکی از کارهای مورد علاقه کودکان و نوجوانان است. آنها با هیجان زیاد به داستان گوش می‌دهند و خود را در اختیار قصه‌گو قرار می‌دهند که در این صورت به صورت غیرمستقیم تأثیرات لازم را می‌پذیرند. قصه، نه تنها پیام‌های مفیدی برای کودک دارد، بلکه اگر به گونه‌ای جذاب و مناسب طراحی و بیان شود، کودک و نوجوان می‌کوشد خود را با شخصیت‌های آن قصه همانند سازد (مجموعه مقالات نماز و خانواده،۱۳۸۶، ج ۱).

 

3-3. تعلیم و تربیت دینی

تعليم و تربيت ديني به معناي تعليم و تربيت متخذ از منابع ديني يا مجموعه آموزه‌هاي مربوط به تعليم و تربيت که از منابع ديني اتخاذ شده است (واژه‌ی ديني وصف تعليم و تربيت است) . در اين معنا آنچه که محققان با استفاده از روش‌هاي معتبر از متون ديني در باره‌ی تعليم و تربيت استنباط مي‌کنند، تعليم و تربيت ديني (اسلامي) ناميده مي‌شود. بر اين اساس،‌ نظام تعليم و تربيت که شامل مباني، اهداف، اصول، روش‌ها، مراحل و موانع تعليم و تربيت است، ممکن است از منابع و متون دين مسيحيت گرفته شود، يا از منابع و متون دين يهوديت اخذ شود، چنانکه مي‌تواند از منابع و متون ديني اسلام استنباط گردد (که در اين فرض مترادف با تعليم و تربيت اسلامي است). در هر صورت، آن نظامي، نظام تعليم و تربيت ديني (برگرفته از دين) خواهد بود که به پرورش همه ابعاد مختلف وجود انسان همچون بعد اجتماعي، سياسي، اقتصادي، عاطفي، اخلاقي، عقلاني و ديني نظر دارد و چگونگي پرورش اين ابعاد را از نظر آن دين خاص معرفي مي‌کند (رشیدپور، 1386).

تربيت دینی به معناي تربيت بعد ديني انسان يعني: مجموعه اعمال عمدي که با هدفِ آموزش گزاره‌هاي اعتقادي يک دين و  پرورش ايمان و التزام عملي به آن آموزه‌ها صورت مي گيرد (واژه‌ی ديني قيد اضافي براي تربيت است) در اين معنا بعد ديني انسان هم عرض ابعاد ديگر او مانند بعد عقلي، بعد عاطفي، بعد اجتماعي، بعد جنسي و ديگر ابعاد انسان است. بنابراين همان طور که مي‌توان در باره‌ی بعد عقلي انسان و چگونگي تربيت اين بعد سخن گفت، تربيت بعد ديني او نيز به عنوان فرايندي عملي قابل بررسي و مطالعه‌ی علمي است.  در يک نگاه تفاوت معناي اول با معناي دوم، آن است که تعليم و تربيت ديني در معناي اول بيشتر از مقوله‌ی آموزه‌ها و معرفت‌هاست، در حالي که در معناي دوم، از مقوله‌ی اعمال و اقداماتي است که در طي يک فرايند انجام مي‌شود تا نهايتاً ايمان و التزام عملي به يک دين خاص در افراد به وجود آيد (شریفی‌خوانساری، 1386).

 

4. روش پژوهش

در این پژوهش از روش اسنادی - کتابخانه‌ای استفاده شده است. روش‌های کتابخانه‌ای شامل فرایندی منظم و گام به گام است که برای گردآوری اطلاعات جهت نگارش یک مقاله یا ارائه یک سمینار مورد استفاده قرار می‌گیرد. در طول فرآیند یک مطالعه کتابخانه‌ای همواره لازم است که پژوهشگر به عقب برگردد و اطلاعات قبلی را دستکاری، تعدیل و بازنویسی نماید. در تمامی تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می‌گیرد، ولی در بعضی از آنها در بخشی از فرآیند تحقیق از این روش استفاده می‌شود و در بعضی از آنها موضوع تحقیق از حیث روش، ماهیتاً کتابخانه ای است و از آغاز تا انتها متکی بر یافته‌های تحقیق کتابخانه‌ای است.

 

5.  بحث و نتیجه‌گیری 

آشنا کردن کودکان و نوجوانان با معارف و ارزش‌های دینی و مذهبی یکی از اصول مهم در تعلیم و تربیت اسلامی محسوب می‌شود و روز به روز با توسعه‌ی زندگی اجتماعی؛ علمی و سیاسی ضرورت آن بیشتر احساس می‌شود (وبستر، 2004). بنابراین یکی از محورهای مهم و اصلی تربیت باید عمق بخشیدن آموزه‌های دینی در کودکان و نوجوانان است، زیرا در این صورت است که فرزندان از هر نوع آسیب‌های اخلاقی و اجتماعی مصون می‌مانند (ویلیامز، 2003).  بسیاری از شرارت های افراد ناشی از نداشتن تربیت دینی و اخلاقی است و درونی شدن ارزش‌های دینی باعث می‌شود آنان در برابر این انحرافات مقاومت بیشتری داشته باشند (بریدلید و ینکلابین، 2019).  

در قصه به سرگذشت فرد یا گروهی پرداخته می‌شود که شنیدن آن برای شنونده جذاب است. شنیدن قصه یکی از کارهای موردعلاقه این دوره از رشد به شمار می‌رود (لاندیای، 2006). آن‌ها با هیجان زیاد به داستان گوش می‌دهند. قصه نه‌تنها پیام‌های مفیدی برای کودک دارد بلکه اگر به‌گونه‌ای جذاب و مناسب گفته شود کودکان و نوجوانان می‌کوشند خود را باشخصیت‌های آن قصه همانندسازی کنند. (رایت، 2020). والدین و مربیان می‌توانند بابیان داستان‌های مذهبی و دینی زمینه رشد شناختی کودک را فراهم سازند. یکی از راه‌های استفاده از این سبک تربیتی استفاده از کتاب‌های داستان است (کاسون، 2020). کودکان با خواندن کتاب‌های داستانی در این زمینه به اهداف موردنظر دست می‌یابند. والدین و مربیان باید پس از بیان قصه‌های آموزنده به نتیجه موردنظر خود برسند. در این زمینه می‌توانند از کودک نتیجه داستان را بپرسند. با تکرار این روش کودک می‌کوشد از شخصیت‌های مثبت داستان تقلید و خود را به آن‌ها نزدیک کند (رحیم و رحیم، 2012).

 تعلیم و تربیت از مباحث مهم و اساسی محسوب می شود. آگاهی از علت تربیت و بررسی میزان تأثیر هر یک از این عوامل در دین اسلام و فرهنگ رضوی مورد توجه قرارگرفته است؛ تا اینکه با توجه به میزان تأثیر آن‌ها برای تربیت بهتر برنامه ریزی نموده و فرایند تربیت برای هر کدام جایگاه ویژه‌ای قائل گردند، در سیره تربیتی امام رضا(ع) مبحث  تربیت به نحوه شایسته‌ای مورد عنایت واقع گردیده و آن حضرت نکات سودمندی را بیان داشته اند (علاالدین، 1380). به طور کلی عوامل مؤثر در تربیت را می توان به سه دسته: وراثتی، محیطی و فرهنگی تقسیم نمود که عامل وراثتی عمدتاً در قبل از تولد تأثیر گذار است، هر چند نمود و تجلی تأثیرات آن ها پس از تولد فرزند و رشد او آشکار می گردد اما عوامل محیطی و فرهنگی عمدتاً پس از تولد موثر خواهد بود، هر سه دسته و سایر فرهنگ و مسائل که در در یدگاه امام رضا (ع) مورد توجه بوده بررسی شده است (غروریان، 1374).

تربیت دینی فرزندان را باید ازکودکی آغاز کرد. زیرا روح آنان در این زمان انعطاف پذیری قابل توجهی دارد و هرچه انسان بزرگتر می شود از این انعطاف کاسته می شود. با توجه به اینکه کودک در این دوران از حساسیت‌ها و لطافت های خاصی برخوردار است، باید از بهترین شیوه‌ها بهره گرفت تا نتایج مفید و مؤثر حاصل شود. یکی از روش‌های بسیار مؤثر در تربیت تشویق کارهای خوب کودکان و نوجوانان است. تشویق راهی مناسب درایجاد انگیزش به سوی کارهای مثبت است(فرهادیان، 1384). تشویق در روح آنان اثر می‌گذارد و آنها را به انجام اعمال نیک تحریض و ترغیب می کند. یکی دیگر از شیوه‌ها روش الگویی است. در این روش فرد، از فرد یا افراد دیگر به عنوان سرمشق و الگو استفاده می‌کند و تحت تأثیر مشاهده از رفتار دیگران پیروی نموده و خود را با آن همساز می‌کند. روش محبت یکی از عوامل بسیار مهم در جذب افراد است که اثر آن بر روی فرد تربیت شونده عمیق و درازمدت است. در این مدت مربی می‌تواند منویات تربیتی خود را به کودک القا کند و تغییر رفتار را در کودک مشاهده کند. داشتن بصیرت و آگاهی نسبت به انجام یک کار، دوام و قوام آن عمل را بیشترخواهد کرد. بنابراین روش بصیرت‌بخشی، روش مؤثری برای نهادینه کردن ارزش‌ها در کودکان و نوجوانان محسوب می‌شود. با روش قصه‌گویی نیز می‌توان در اعماق روح کودک نفوذ کرد و با بیان قصه‌های آموزنده و جذاب کودکان را با شخصیت‌های قصه آشنا کرد.

 

 

منابع

اسماعیل‌بیگی، منیره؛ بهجتی‌اردکانی، فاطمه؛ رضاپور میرصالح، یاسر؛ نیازی، شهریار (1396). اثربخشی آموزش مفاهیم اخلاق در خانواده به شیوه قصه‌گویی براساس قصه‌های دینی و قرآنی بر هوش اخلاقی و هوش هیجانی دختران نوجوان، فصلنامه فرهنگی -  تربیتی زنان و خانواده، سال دوازدهم، شماره 41، 7 -22.

آیین، طاهره؛ دوست محمدی، حامد؛ مروی زاده، معصومه؛ دادفر، رامش (1395). اثربخشی قصه‌گویی خلاق بر توانایی حل مسئله و خلاقیت کودکان پیش دبستانی، پژوهشنامه تربیتی، سال دوازده، شماره 1.

ارگانی بهبهانی حائری، محمود (1382). تربیت فرزند دراسلام ،قم، نشر پیام مهدی ، چاپ سوم.

انصاري، علي محمد (1383). غررالحكم ، دليل ما، چاپ اول.

 پیکهارت ،کارل (1383). تربیت فرزند در خانواده های تک سر پرست،کتاب دانه، مترجم: رئیسی طوسی، نشر سارا ، چاپ چهارم.

 پرينگل، مياكلمر (1386). نيازهاي كودكان دور نماي فردي، مترجم: ايجادي، نيره، شافعي مقدم، جواد، تهران، جوانه رشد، چاپ دوم.

حرعاملي، محمد حسن (1385). وسايل الشيعه، بيروت، احياءالتراب العربي، بي‌چا.

حراني، ابو محمد (1384). تحف العقول، مترجم: حسن زاده، صادق، انتشارات آل علي، چاپ چهارم.  

حسيني، داوود (1387). روابط سالم در خانواده، قم، بوستان كتاب، چاپ دوم.

حسيني زاده، علي (1386). تربيت فرزند، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ج 1، چاپ ششم.

داوودي، محمد (1385). نقش معلم در تربيت ديني، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ دوم.

داوودي، محمد (1386). تربيت ديني،  قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ،ج2، چاپ چهارم.

رشیدپور، مجید (1386).  پرورش‌های اخلاقی و روش‌های تربیتی، قم، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان، چاپ دهم.

شريفي خوانساري، محمد رضا (1386). حقوق فرزند بر والدين، قم، بني الزهرا، چاپ اول.

علاءالدين، محمدرضا (1380).  نگرشي نو به تربيت ديني كودكان و نوجوانان، اصفهان، چاپ اول.

غرویان، بانو (1374). تربیت فرزند، انتشارات نبوی. چاپ اول.

فرهادیان، رضا  (1384). تربیت فرزند، قم، بوستان کتاب قم، چاپ پنجم.

مظلومی، رجبعلی (1379). تربیت معنایی انسان، تربیت از دیدگاه ائمه اطهار (ع)، تهران، انتشارات سازمان انجمن اولیاء و مربیان ، چاپ سوم.  

 مظاهري، علي اكبر (1378). هشدارهاي تربيتي، قم، نشر هجرت، چاپ ششم.

نيك خو، مهدي (1386). گلبرگ زندگي، قم، بوستان كتاب، چاپ اول.

ده‌بزرگی، ژیلا (1397). بازنویسی قصه‌ها با پشتوانه متون داستان دینی برای قصه‌گویی، مجله پویش در آموزش علوم انسانی، پیاپی 12، 66 - 72.

 

 

Breidlid, H., & Nicolaisen, T. (2019). Stories and storytelling in religious education in Norway. Journal for the Study of Religion, 11(1), 75-92.

Wright, E. (2020). Nurturing identity formation in adolescence through narrative learning: A dialogue between the pedagogies of media literacy and religious education. British Journal of Religious Education, 42(1), 14-24.

Rahim, H., & Rahiem, M (2012). The use of stories as moral education for young children. International Journal of Social Science and Humanity, 2(6), 454.

Copley, T (2007). The power of the storyteller in religious education. Religious Education, 102(3), 288-297.

Webster, J (2004). Religious education for children with severe learning difficulties: Constructing a framework, finding a medium, exploring a story. Support for Learning, 19(3), 119-124.

English, L (2019). Religious education and a narrative approach. Canadian Social Studies, 33(1), 22.

Lundby, K (2006). Transforming faith-based education in the Church of Norway: Mediation of religious traditions and practices in digital environments. Studies in World Christianity, 12(1), 5-22.

Williams, M (2013). Passing over: a model for the use of storytelling with adults in religious education based upon the Hermeneutic approach of John S. Dunne. Northwestern University.

Casson, A., & Cooling, T (2020). Religious education for spiritual bricoleurs? the perceptions of students in ten Christian-ethos secondary schools in England and Wales. Journal of Beliefs & Values, 41(1), 20-33.

Hess, M. (2012). Mirror neurons, the development of empathy, and digital story telling. Religious Education, 107(4), 401-414.

Nicolopoulou, A. (2011). Children's storytelling: Toward an interpretive and sociocultural approach. Storyworlds: A Journal of Narrative Studies, 3, 25-48.  

Hall, G (2019). The moral and religious training of children and adolescents. The Pedagogical Seminary, 1(2), 196-210.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Storytelling and religious education in adolescents and children

Seyed Mohammad ghalamkarian

Zahra sorush

zahra@sorush1364@gmail.com

MSc Student in Educational Psychology, Payame Noor Natanz University, Nezanz, Iran.

 

Abstract

The aim of this study was to investigate the effectiveness of storytelling and religious education in children and adolescents. In this research, documentary-library method has been used. The findings show that religious education of children is a necessity for those who do not consider the upbringing of their children and adolescents as their duties and pay more attention to their daily routines, should wait for the consequences of these neglects. Deepening religious teachings in children and adolescents protects them from moral and social harms, because many of the people's courage is due to lack of religious and moral education, and the internalization of religious values makes them more resilient to these deviations. Having insight and awareness of doing a job will increase the durability and consistency of that action, so insightfulness is an effective way to institutionalize values in children and adolescents. With the storytelling method, we can also influence the restoration of the child's soul and match children with the characters of the story by telling informative and fascinating stories.

 

Keywords: storytelling, religious education, children and adolescents, teachings of religious issues.